معماری ساسانی اشاره به سبکی از معماری دارد که مادر معماری ایرانی می‌باشد که در دوران ساسانیان به اوج پیشرفت خود رسیده‌بود. از بسیاری جهات، دوره سلسله ساسانی (۲۲۴–۶۵۱ میلادی) شاهد بیشترین دستاوردهای تمدن ایرانی بوده‌است. همچنین سلسله ساسانی آخرین امپراتوری بزرگ ایرانی قبل از تسلط مسلمانان در پی حمله اعراب به ایران بوده‌است. از سوی برخی کارشناسان معماری ساسانی بعنوان یک زیر رده از معماری پارتی دسته‌بندی می‌شود که با معماری دوره‌های پیشین تفاوت بسیار دارد. پس از تسلط اعراب بر ایران، نماآرایی (معماری)، گنبدها، نمادها و غیره توسط مسلمانان ضبط گشت و بعنوان معماری اسلامی معرفی شد.تمامی بناهای دوره ساسانی، به دوره شاهنشاهی ساسانی مربوط بوده و پیش از پیدایش دین اسلام بنا شده‌اند

در این دوره برای تزئینات كاخ ها و ابنیه ها از عوامل مختلفی چون موزائیك كاری، نقاشی روی دیوار، گچ بری و نقش برجسته استفاده می شد. در دورااورپوس و شوش دو اثر نقاشی ساسانی به یادگار مانده است. هنرمندان آن روزگار دیوارهای آجری و سنگی را با لایه ای از گچ می پوشاندند و آنها را تزئین  می كردند. در بعضی مواقع نیز هنرمندان از قطعات گچ بری شده قاب می ساختند و به تعداد زیاد، قطعاتی شبیه هم به وجود می آوردند.

تزیینات گچی ناپایدار هستند و آثار زیادی تا به امروز نمانده است. با گذشت زمان، آثار گچی مرتبا تعمیر می شدند. گچبریهای کاخ شاپور در بیشاپور، در قرون اولیه اسلامی نیز تعمیر شده است. یکی از آثار با ارزش گچی ساسانی از چال طرخان ری به دست آمده و در موزه فیلادلفیا نگه داری می شود که در آن پیروز شاه ساسانی در حال شکار به تصویر درآمده است. اکثر صحنه های گچبری شده ساسانی در قابی مربع شکل با حاشیه طرحهای هندسی قرار دارند.

معماری ایران باستان نوشتهٔ مینا کوشکی و یوسف افتخاری

https://iranatlas.info/sassanid/sassanid-art.htm