مادها
ماد (به فارسی باستان: مادَ 𐎶𐎠𐎭 Māda) نام یکی از اقوام آریایی و پادشاهیای در شمال غرب ایران بود که در سدهٔ ۱۷ پیش از میلاد در سرزمینی که بعدها به نام ماد شناخته شد، سکنا گزید. نام ماد در زبان یونانی بهصورت «مَدیا»، در زبان پارسی باستان «مادا» و در آشوری و بابلی به شیوهٔ «مادایا» نوشته میشدهاست.
مورخان باستان، به صراحت، مادها را «آریایی» خواندهاند.واژگان بازمانده از گویش مادی مانند فَرنَه؛ پَرَدَیدَ (پردیس)؛ وَرزَکَ (بزرگ)؛ ویسپَ (همه)؛ اِسپَکَ(سگ)؛ میترَا(مهر)؛ خشَیَشیَ (شاه) در زبان پارسی باستان، و نیز تصریح «استرابون» به «آریایی» بودن زبان مادها و پیوند و همسانی آن با زبانهای پارس و بلخ و سغد و سکاها و نیز کلام داریوش بزرگ ـ که زبان مادها و پارسها را در یک گروه قرار میدهد، نشانهٔ از «آریایی» بودن زبان مادهاست.
در اواخر سدهٔ هشتم پیش از میلاد مادها در ایران غربی گرد هم جمع شده، نیرو گرفتند و با آشوریان که به آنها یورش برده بودند، جنگیدند و طی جنگهایی که حدود یکصد سال به طول انجامید آنان را شکست دادند و دولتی بنیان نهادند که ۱۲۰ سال فرمانروایی نمود و نهایتاً از کوروش بزرگ شکست خورد