عمارت خسروآباد
عمارت خسروآباد در بلوار خسروآباد «شبلی» شهر سنندج قرار دارد. این عمارت در نوع خود بینظیر و مرکز حکومت اردلان به ویژه خسروخان اردلان بودهاست. مجموعه عمارت و باغ خسروآباد افزون بر دو بخش اصلی، یعنی قصر سلطنتی با ورودی ستون دار، باغ خسروآباد نیز از اهمیت خاصی برخوردار بودهاست این باغ که بوسیله ۴ خیابان روبرو و اطراف عمارت خسروآباد عملاً به ۴ باغ خسروآباد تبدیل شده بود و اطراف آن بوسیله ۴ خندق در طرفین باغ و کاخ خسروآباد با انواع درختان مختلف احاطه شده جلوه خاصی را به این مجموعه دادهاست. در حال حاضر تنها درختان ۴ باغ و بخشهایی از ۴ خیابان آن باقیماندهاست. عمارت خسروآباد کتیبهای دارد که اسم فتحعلی شاه قاجار و والی کردستان امانالله خان و تاریخ ۱۲۲۳ ه.ق بر روی آن حک شدهاست. عمارت خسروآباد شاخصترین بنای استان کردستان است که به عنوان مقر حکومت والیان اردلان مورد استفاده قرار میگرفت. از سال ۱۳۷۳ عملیات مرمت این بنای تاریخی آغاز گردید اگر چه در سال ۱۳۷۹ بیشترین مرمت و بازسازی این بنا انجام گردید. عمارت خسروآباد با شماره ۱۴۹۱ در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردیدهاست
ین بنای تاریخی به سال ۱۲۲۳ هجری قمری توسط اماناللهخان اردلان والی، حاکم شهیر کردستان در مساحت ۶۰۰۰ متر مربع ساخته شدهاست. نظریات گونا گونی در خصوص این بنای عظیم و مقر حکومتی کردستان وجود دارد بهطوریکه بعضی صاحبنطران قسمت شرقی بنا را که قصر نامیده میشود مربوط به دوران زندیه میدانند و توسعه و تکمیل آن را توسط امان ا… خان اردلان میدانند. هنگام ساخت و تأسیس کاخ خسروآباد دژ حکومتی سنه در مرکز شهر همچنان مقر حکومتی سیاسی و نظامی باقیماند و اعتبار خود را از دست نداد. اگر چه بعد از مدتی نیز خسروآباد به عنوان مقر حکومت مورد استفاده قرار گردید اما بیشتر به عنوان محل تشریفات و استقبال از شاهان و محل اقامت والیان اردلان مورد استفاده قرار میگرفت بهطوریکه مراسم عروسی با شکوه حُسن جهان خانم تنها دختر فتحعلی شاه قاجار با خسرو خان پسر امان ا… خان در سال ۱۲۳۲ هجری قمری د این کاخ صورت پذیرفت. هنگام ورود ناصرالدین شاه به کردستان در سال ۱۲۷۵ هجری قمری «۱۲۳۳ هجری شمسی» در خسروآباد برای وی خیمه دایر گردید. در سال ۱۳۱۷ قمری «۱۲۷۵ شمسی» علی اکبر خان شرف الملک اردلان نوه امان ا… خان والی و وارث باغ و کاخ خسروآباد این مجموعه را به میرزا صادق خان اعزاز الملک فروخت و از آن تاریخ در اختیار خاندان وی «صادق وزیری» قرار گرفت از آن زمان تا حدود ۵۰ سال پیش چندین بنا با سبکهای مختلف دوره قاجار و پهلوی در این مجموعه ساخته شد که در شمال شرقی و شمال غربی و جنوب شرقی و جنوب غربی واقع شدهاند.
Reference
قصری محمد کامبیز – سنندج دارالایاله کردستان ایران – دانشگاه کردستان – سنندج۱۳۸۱