مسجد دارالاحسان

مسجد دارالاحسان یا مسجد جامع سنندج یکی از مهم‌ترین مساجد شهر سنندج محسوب می‌شود که در سال ۱۲۲۷ هجری قمری توسط امان‌الله خان اردلان ساخته شد. از خصوصیات عمده مسجد جامع سنندج می‌توان به دکورهای هفت رنگ، آجرهای لعاب کاری شده به جای سنگ کف پوش و نوشتن دو سوم از یک جزء قرآن بر روی کتیبه‌های مسجد است. این مسجد در ضلع شمالی خیابان امام خمینی و در بافت قدیم سنندج قرار دارد. این خیابان که مسجد اکنون در کنار آن واقع شده‌است از سال ۱۳۱۰ شمسی به بعد ایجاد شده‌است. بر اساس کتیبه‌های موجود، بنای مسجد در سال ۱۲۲۷ هجری قمری توسط امان‌الله خان اردلان والی کردستان ساخته شد. این بنا شامل دو ایوان شرقی و جنوبی، گل دسته‌های بالای ایوان شرقی، صحن مرکزی، ۱۲ حجره در اطراف، شبستان ستون دار با ۲۴ ستون سنگی مارپیچ است. این مسجد را می‌توان مسجد – مدرسه دانست، زیرا بخشی از مسجد به حجره‌های طلاب علوم دینی اختصاص دارد و بخش جنوبی آن صحن اصلی مسجد است. این بنا دارای تزیینات کاشی کاری هفت رنگ مینایی فوق‌العاده پرکار، ظریف، ازاره‌های مرمرین، آجرکاری لعاب دار و معقلی، حوض سنگی و فواره‌های زیبا و همچنین ستون‌هایی با تزیینات طنابی است. اطراف شبستان و سر ستون‌ها با دو سوم قرآن تزئین شده‌است که آیات را با کاشی، به خطی که شبیه به خط کوفی است نوشته‌اند. این مسجد در گذشته یکی از مهم‌ترین دارالعلم‌های دینی بوده و بسیاری از علما در این دارالعلم به کسب علوم مختلف پرداخته‌اند. مسجد دارالاحسان، یکی از ارزشمندترین مساجد استان کردستان از نظر معماری و تزیینات معماری است. برجسته‌ترین ویژگی‌های هنری این بنا کاشیکاری زیبای آن است. به‌علاوه کتیبه‌های زیبای مسجد به روی سنگ مرمر و حجاری گل و گیاه در حواشی آن‌ها ازجمله تزئینات حجاری منحصر به فرد محسوب می‌گردند

در منابع تاریخی کردستان آمده‌است: «خانه‌پاشا» حاکم تحت امر دولت عثمانی که به جهت ضعف حکومت مرکزی ایران از کرکوک به کردستان تاخته، «علیقلی‌خان اردلان» والی کردستان را مجبور به عزیمت به اصفهان می‌کند و در طول مدت حکمرانیش در کردستان، مسجد و مدرسه‌ای بزرگ و دو منار رفیع را در سنندج بنا می‌کند، بعد از پایان حکمرانی وی و پسرش این بناها به دست والیانی که پادشاهان صفوی منصوب کرده بودند، تخریب می‌شود. سرانجام «امان‌اللّه خان اردلان» (والی بزرگ کردستان) با برکندن دو

 

مسجد دارالاحسان که به «مسجد جامع» نیز شهرت دارد، به دستور «امان‌اللّه خان اردلان» والی بزرگ کردستان در سال ۱۲۲۸ هجری، در زمان حکومت فتحعلی‌شاه قاجار احداث گردیده است.با استناد به قصاید مرحوم «میرزاصادق ناطق اصفهانی» که در ایوان جنوبی بنا، بر سنگ ازاره حجاری گردیده و همچنین قصاید مرحوم «میرزا فتح‌اللّه خرم کردستانی» که در کتیبه سنگ مرمر ایوان شرقی بنا آمده تاریخ بنای مسجد، سال ۱۲۲۷ بوده و به همین استناد این بنا مجموعه‌ای است مشتمل بر مسجد و مدرسه‌ای که در دوران رونق خود دارالعلمی معتبر در ایران بوده‌است. هزینه‌های تحصیلی طلاب و مستمری و حقوق مدرسین این مدرسه و نیز هزینه نگهداری و مرمت آن از درآمد باغ‌های روستای «خلیچیان» واقع در شمال سنندج که به امر «امان‌اللّه خان اردلان» به این منظور اختصاص یافته بودند تأمین می‌شد.با گذشت زمان بعضی از عناصر و اجزای بنا از جمله گلدسته‌های آن تخریب گردید که به همت حکّام وقت و مردم مرمت شده‌اند. گلدسته‌های فعلی این مسجد به همت و دستور «مظفرخان سردار انتصار» (حکمران کردستان) و حمایت مردم مرمت شده‌اند. گفته می‌شود کاشی‌های اصلی بنا نیز که عمده‌ترین عنصر تزئینی آن را تشکیل می‌داده، با گذشت زمان و به واسطه کم توجهی متولیان آن فروریخته و در بازار شهر سنندج به فروش رسیده. بدین ترتیب می‌توان گفت که شکل اصلی عناصر تزئینی آن دستخوش تحول گردیده است.و این مکان مقبره عده ای از افراد مشهور و خیر نیز از جمله: حاج فخرالدین یمین مردوخی برادر ناصر یمین مردوخی کردستانی و خواهرزاده میرزاده عشقی می‌باشد.

Reference

 

  •  http://rch.ac.ir/article/Details/8977
  •  وقایع‌نگار، علی‌اکبر، حدیقه ناصریه در جغرافیا و تاریخ کردستان، چاپ ارژنگ، ص۱۴۱؛ کردستانی، مردوخ، تاریخ کرد و کردستان، انتشارات غریقی سنندج، ج۲، ص۱۱۹
  •  تاریخ کرد و کردستان، ج۲، ص۱۱۹
  •  تاریخ کرد و کردستان، ج۲، ص۵۸