گنبد علویان
گنبد علویان در چهار باغ علویان در نزدیکی میدان امامزاده عبدالله شهرهمدان قرار دارد. این اثر یکی از شاهکارهای معماری و گچبری بعد ازاسلام در همدان است، و به شماره ۹۴ در تاریخ ۱۵/۱۰/۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌است
بر اساس شناسنامه فنی بنا، این گنبد یکی از یادمانهای متعلق به اواخر دوره سلجوقیان در قرن ششم هجری است که توسط خاندان علویان ابتدا به عنوان مسجد احداث شده بوده‌است. در دوره‌های بعد با ایجاد سردابی در زیر زمین به مقبره آن خاندان تبدیل گردیده‌است
بناي گنبد علويان در شهر همدان که تا چندي پيش در محدوده دبستاني کوچک در بافت قديمي شهر مجالي براي شناساندن معماري منحصر به فرد خود نداشت اکنون پس از آزاد کردن بافت پيرامون و تجهيز محدوده آن در وضعيت مناسب تري قرار گرفته و به دليل معماري ويژه و تزيينات بسيار پيچيده گچي آن که از حدود 900 سال پيش به جا مانده در خور معرفي است.
گنبد علويان به اعتبار تحقيقات باستان شناسان بنايي مغولي يا به عبارتي سلجوقي تکامل يافته است.
اين گنبد به دلايلي چند، از جمله ويژگي هاي منحصر به فرد کالبدي و ظرافت تزيينات استثنايي آن همواره مورد توجه ويژه محققان قرار داشته است.
پورفسور آرتور اپهام پوپ به اين بنا عنايتي خاص نشان داده و در هنگام قياس با معماري دوره هاي پيشين چنين گفته است: معماري مغول ايلخاني با پيشينيانش نزديکي دارد و در واقع رشد همشکل سبک ها و شيوه هاي قبلي سلجوقي است
وي مي افزايد: ارتباط ميان اين دو سبک چنان نزديک است که در برخي موارد مانند گنبد علويان همدان عقايد در مورد سلجوقي يا مغولي بودن بنا متفاوت است ولي به طور کلي معماري مغولي داراي يک خصلت ويژه خود بود و در بسياري جنبه ها با کارهاي سلجوقي تفاوت داشت
Reference
گنبد علویان در وب‌گاه «همدان دروازهٔ تاریخ