قلعه کهنه در دره باغ‌ نوروز مشگین‌شهر ، قلعه‌اى است که با شیبى تند به رودخانه «خیاوچای» منتهى مى‌شود. در مقابل ارتفاع سنگ ‌نبشته پهلوى ساسانى قرار گرفته است. این قلعه محوطه‌اى بسیار بزرگ است با چهار دیوار خشتى، گلى و آجرى که بر پایه‌هاى سنگى استوار شده است

این بنا سه برج دارد و سه دیوار قلعه به شکل مستطیل به اندازه ۲۳۰×۱۱۰ متر است که در سه قسمت آن تأسیساتى حجره مانند، طویله و آخورهاى متعدد ساخته شده است. هر حجره براى مردى و اسبى بوده است. در دو قسمت انتهایى قلعه که به دره خیاوچاى مشرف است، نشانه‌هایى از دو برج کهنه با دیوارهاى گلى گلدارى که یادگار زینت‌هاى گم شده است، وجود دارد.

از بالاى دیوار، ‌ همه دره در تیررس نگهبانان بوده است. با همه پوسیدگى دیوارها و برج و باروها، هنوز ته‌ مانده‌اى از امنیت یک پناهگاه را مى‌توان در آن احساس کرد.

ارتفاع حصار در داخل بیش از چهار متر، ولى از خارج بیش از هشت متر است. در این قلعه چون از دیرباز در تملک ارتش و سربازخانه دولتى بوده، اجازه هیچ‌گونه کندوکاو و حفارى داده نشده است

ولى احتمال مى‌رود قلعه کهنه در محل همان قلعه باستانى ساسانى بنا شده باشد که در کتیبه خطى داخل دره، از قول نارسه هرمزد به آن اشاره شده است بنای اولیه این قلعه در زمان شاپور دوم ساسانی در سال ۳۳۷ میلادی به دستور نرسه هرمزد حکمران ساسانی در خیاو در مدت ۶ سال ساخته شده است

وجود سنگ نبشه ای به خط پهلوی ساسانی در جبهه شمال غربی این بنا در فاصله ۱۵۰ متری در آبراهه خیاو چایی ، تاریخ بنیان گذاری قلعه را تا دوره ساسانی عقب برد ولی متاسفانه سنگ نبشته مزبور بر اثر عوامل طبیعی و انسانی تخریب و از بین رفته است

https://www.hamshahrionline.ir

https://www.yjc.ir/fa/news/6421148